Türkiye’de otomobil almak isteyen vatandaşlar son 1 yıldır bayide araç bulamamaktan şikayetçi. Sorunun arzdan kaynaklandığını düşünen tüketiciler markalara baskı yaparken, satış rakamları yeterince araç getirildiğini ortaya koyuyor. Bu yılın ilk 6 ayında geçtiğimiz senenin aynı dönemine göre yüzde 100’den fazla satışı artan otomobiller arzda sorun olduğuna yönelik yanlışı algıyı ortaya çıkarırken, esas problemin al-sat yapanlar, yatırımcılar ve bayilerden kaynaklandığı gerçeğini gözler önüne seriyor.
Bu yılın ilk 5 ayında 445 bin adet otomobil ve hafif ticari araç satılırken, pazar verileri geçtiğimiz senenin aynı dönemine göre yüzde 100’den fazla artış olduğunu gösterdi. Arzın yeterince yapıldığı ve ilk 5 aylık performansta satış rekorlarına imza atan otomobil firmaları da ortalama 2 ay teslimat süresi veriyor. Türkiye’de yaşanan bu durumu geçtiğimiz aylarda özetleyen Otomotiv Sanayicileri Derneği Başkanı Cengiz Eroldu, “Otomotivde kapasite kullanım oranı yüzde 74. Bütün fabrikalarımız tam kapasite çalışmaya çalışıyor. Biz üretimi zorluyoruz ama bu talep normal değil” yorumunda bulunmuştu.
Araç bulunurluk sorununun nereden kaynaklandığını ise otomotiv temsilcileri yüksek talep olarak nitelendiriyor. Türkiye pazarının normal şartlarda 800-900 bin adetlik bir pazar olduğunu ifade eden otomotiv temsilcileri, bunun normal bir talep olmadığını belirtti. Şu anda tamamen yatırım odaklı alımların olduğunu vurgulayan temsilciler, gerçek kullanıcı olan vatandaşın ve filoların 500 binden fazla talebi olduğunun altını çizdi. Çip krizinden kaynaklanan bir talep birikimiyle birlikte bugüne ulaşıldığını söyleyen sektör temsilcileri, çığ etkisi olduğunu ifade etti. Araç bulunurluğunun yatırımın odağından çıkmasıyla normalleşeceğini de belirten temsilciler, kredilerin de normalleşmesiyle sektörün rahatlayacağını vurguladı.
Türkiye’ye ayrılan otomotiv kotasından daha fazla araç vermeye çalışan Avrupalı otomotiv üreticileri de talebe yetişmeye çalışıyor. Talebi fırsata çeviren üreticiler bazı modellerde daha fazla adetle Türkiye’yi destekliyor. Çip krizinin bittiği dünyada üretim maliyetlerindeki artışta bantları yavaşlatırken, lojistik sorunlar araçların transfer sürecinde sorun çıkarıyor. Başta Avrupalı otomotiv üreticileri olmak üzere fabrika ve limanlardaki birikmeden kaynaklı üretimini yavaşlatırken, Türk distribütörler ise çeşitli çözüm yollarıyla bu sorunu aşmaya çalışıyor. Türkiye’den gemi tutarak araçları çekmeye çalışan markaların olduğu Türkiye’de karayolu ve demiryolu da transfer sürecinde kullanılan yöntemlerden.
‘Bayide araç neden yok?’ sorusunu da soran vatandaşlar sıraya girmeden doğrudan otomobile ulaşmak isteyince sırada bekleyen al-sat yapanlar avantajlı konuma yükseliyor. Distribütörlerin de etkisiyle şasi numarası üzerinden aracı gerçek kullanıcıya ulaştırmaya çalışan bayiler, yasal olarak bireysel alıcılara müdahale edemediği için sıfır araçlar fırsatçıların eline düşmüş oluyor. Öte yandan fırsatçı bayiler aksesuar dayatması, elden fazladan para alma ve sıra kaydırma gibi skandal işlere imza atarken, al-sat yapanların da alımlarda rüşvet teklif ederek gerçek kullanıcının önüne geçtiği belirtiliyor. Durumun kamuoyuna yansımasıyla suçu al-satçıya atan bayiler Ticaret Bakanlığı denetimlerinde ceza almamak için türlü oyunlara başvuruyor.
